W świetle standardów i wartości unijnych, każda obywatelka i każdy obywatel Unii Europejskiej ma prawo do “do samodzielnego funkcjonowania i pełnego uczestnictwa we wszystkich
aspektach życia.” Mimo to, na terenie wspólnoty żyje ponad 100 milionów osób, które codziennie zmagają się z licznymi barierami (dane na rok 2022, źródło: https://www.consilium.europa.eu/en/infographics/disability-eu-facts-figures).
Są to osoby z niepełnosprawnościami, które muszą pokonywać wiele wyzwań zarówno na płaszczyźnie fizycznej, np. ze względu na nie odpowiednio zaprojektowaną przestrzeń publiczną, w kontaktach społecznych, związanych z brakiem odpowiedniej edukacji odnośnie różnych wymiarów niepełnosprawności, czy wreszcie w przestrzeni cyfrowej. Co więcej, według obecnych na starym kontynencie trendów demograficznych społeczeństwo się starzeje, czego skutkiem będzie znaczny wzrost liczby osób o zmniejszonym poziomie sprawności. Stąd temat projektowania uniwersalnego staje się coraz szerzej dyskutowany, również przez samą UE.
W odpowiedzi na potrzeby osób z niepełnosprawnościami w 2019 r. Parlament UE i Rada UE przyjęły tzw. Europejski Akt w sprawie Dostępności (po ang. European Accesssibility Act, w skrócie EAA), czyli dyrektywę unijną, której celem jest ujednolicenie obowiązujących w poszczególnych krajach członkowskich przepisów dotyczących dostępu do produktów i usług. W ramach niej ustanowiona zostanie wspólna definicja wymogów w zakresie dostępności oraz ramy jej wdrażania dla poszczególnych produktów i usług. W ten sposób, Unia Europejska ma nie tylko poprawić jakość rynku, ale także umożliwić pełny i skuteczny udział w życiu społecznym osób z niepełnosprawnościami poprzez poprawę dostępu do powszechnie używanych produktów i usług. Są to przede wszystkim technologie komunikacyjne i cyfrowe, takie jak komputery, telefony, telewizory, usługi medialne, transport, usługi bankowe, książki elektroniczne i handel elektroniczny.
Według postanowień europejskiego aktu o dostępności, podmioty gospodarcze działające na terenie UE (z wyłączeniem mikroprzedsiębiorstw), tj. producenci, usługodawcy, importerzy i dystrybutorzy, będą zobowiązani zapewnić szereg dostosowań w oferowanych przez siebie produktach i usługach. Przykładami takich działań są m.in. umożliwienie komunikowania się i orientacji korzystając z więcej niż jednego zmysłu, zapewnienie dostosowania wielkości, kontrastu oraz wyrazistości na ekranach, czy regulowanie głośności. Co ważne, w EAA nie ma zapisanych standardów technicznych dla poszczególnych rozwiązań, a jedynie wymogi zgodne z zasadami projektowania uniwersalnego. Stąd też, beneficjentami zmian będą nie tylko osoby z niepełnosprawnościami, lecz, ze względu na wygodę użytkowania, także pozostali.
Polska, jako państwo członkowskie, jest zobowiązana do wdrożenia wszystkich postanowień Europejskiego Aktu o Dostępności najpóźniej do 28 czerwca 2025 r. Na rodzimym gruncie, wciąż trwają przygotowania do pełnej adaptacji dyrektywy unijnej. W dniu 12 kwietnia 2024 r. została przyjęta przez sejm RP ustawa na rzecz dostępności do produktów cyfrowych oferowanych zarówno przez prywatne jak i publiczne podmioty gospodarcze. Ma ona zacząć obowiązywać od 28 czerwca 2025 r. I w pełni realizować postanowienia europejskiej dyrektywy EAA. Co więcej, w świetle nowego prawa, każdy może zgłosić niewywiązanie się przez podmiot gospodarczy z obowiązku zapewnienia dostępności w oferowanych produktach cyfrowych. Przyjęta ustawa przewiduje jednak okres przejściowy, tj. czas na dostosowanie produktów i usług do nowych przepisów.
Choć przyjęta ustawa zmniejszy wykluczenie z życiu społecznego osób starszych oraz z niepełnosprawnością, to w Polsce jest jeszcze wiele do zrobienia na rzecz poprawy jakości ich życia. Np. w wymiarze zatrudnienia osób o ograniczonej sprawności, jesteśmy zdecydowanie poniżej średniej unijnej - w Polsce tylko 1 na 4 osoby z niepełnosprawnością jest aktywna zawodowo, podczas gdy średnia unijna to 50%. W Polsce wciąż rozpisywane są kolejne programy krajowe, np. Dostępność Plus czy Dostępna przestrzeń publiczna, mające na celu uaktywnić osoby o ograniczonej sprawności oraz zapewnić im szansę równego udziału w życiu publicznym.
Comments