Koncepcja dostępności, choć często sprowadzana do zapewnienia fizycznego dostępu do budynków czy obiektów, to znacznie szersze zagadnienie. Obejmuje ona bowiem cały proces uczestnictwa w wydarzeniu, od momentu podjęcia decyzji o wzięciu w nim udziału, aż po bezpieczny powrót do domu.
Łańcuch dostępności to podejście do tworzenia przestrzeni, które są w pełni dostępne dla wszystkich osób, niezależnie od ich potrzeb i możliwości. To nie tylko kwestia zapewnienia fizycznego dostępu, ale również stworzenia inkluzywnej przestrzeni i warunków sprzyjających pełnemu uczestnictwu w życiu społecznym.
Łańcuch dostępności ma na celu przestawić doświadczenie użytkownika jako ciąg powiązanych ze sobą etapów, od momentu podjęcia decyzji o odwiedzeniu danego miejsca, poprzez podróż, przebywanie na miejscu, aż po powrót do domu. Każde ogniwo tego łańcucha jest równie ważne i wpływa na całościowe wrażenie korzystania z danej przestrzeni lub usługi.
Elementy łańcucha dostępności to:
Decyzja o wizycie: Pierwszym krokiem jest zdobycie informacji o danym miejscu. Czy jest ono dostępne? Czy spełnia moje potrzeby? Dostępność informacji w różnych formatach, takich jak duży druk, PJM czy audio, jest kluczowa na tym etapie.
Podróż i przyjazd: Łatwość dotarcia do miejsca jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na decyzję o wizycie. Dostępność transportu publicznego, parkingów, ścieżek prowadzących do obiektu oraz odpowiednie oznakowanie są niezbędne.
Doświadczenie na miejscu: To etap, który obejmuje wszystkie aspekty związane z przebywaniem w danym miejscu. Dostępność budynków, toalet, punktów gastronomicznych, informacji oraz atrakcji to tylko niektóre elementy, które należy wziąć pod uwagę.
Powrót do domu: Równie ważny jest komfort powrotu. Czy droga powrotna jest dobrze oznakowana? Czy są dostępne miejsca do odpoczynku?
Każde ogniwo łańcucha dostępności jest ściśle powiązane z pozostałymi. Na przykład, jeśli osoba z niepełnosprawnością nie znajdzie informacji o dostępności danego miejsca, nie podejmie decyzji o wizycie. Z kolei, jeśli na miejscu napotka na bariery architektoniczne lub nieprzeszkoloną obsługę, jej doświadczenie będzie negatywne.
Informowanie o dostępności wpływa na decyzję o wizycie
Pierwszym krokiem w łańcuchu dostępności jest decyzja o odwiedzeniu danego miejsca. Dostępność informacji odgrywa tutaj kluczową rolę. Potencjalni odwiedzający powinni mieć łatwy dostęp do informacji na temat dostępności parkingu, transportu publicznego, toalet, punktów gastronomicznych, personelu (np. umiejętność posługiwania się językiem migowym), dostępności dla różnych grup odwiedzających, oferty programowej, godzin otwarcia, cen oraz informacji o wycieczkach i wydarzeniach.
Dlatego tak ważne jest, aby informacje o wydarzeniu były przekazywane w sposób jasny, zrozumiały i dostępny dla wszystkich (Arfe, Mason & Fajardo 2017).
Oznacza to, że powinny być one:
· Dostępne w różnych formatach: Informacje te powinny być dostępne w różnych formatach, takich jak duży druk, Braille, prosty język, ETR i audio oraz PJM.
Zrozumiałe: Język użyty w przekazie powinien być prosty i zrozumiały, bez skomplikowanych terminów.
Konkretne: Informacje powinny zawierać praktyczne wskazówki dotyczące dostępności, takie jak:
czy wydarzenie jest dostępne dla osób z niepełnosprawnościami,
jakie udogodnienia są dostępne (np. pętle indukcyjne, tłumacz języka migowego),
jak dotrzeć na miejsce wydarzenia,
jak zgłosić swoje potrzeby
Podróż i przyjazd
Dostępność komunikacji jest kluczowym czynnikiem wpływającym na decyzję o odwiedzeniu danego miejsca. Oznacza to, że osoby z niepełnosprawnościami powinny mieć możliwość dotarcia na miejsce zarówno transportem publicznym, jak i własnym samochodem. Zarządzający obiektem lub organizatorzy wydarzeń powinni zadbać o:
Dostępność komunikacji publicznej: Sprawdzenie rozkładów jazdy, dostępności przystanków i pojazdów przystosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Dostępność miejsc parkingowych: Zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami, w pobliżu wejścia do budynku.
Informacje o dojeździe: Dostarczenie odwiedzającym i uczestnikom jasnych informacji o najlepszych sposobach dotarcia na miejsce wydarzenia.
Doświadczenie na miejscu
Doświadczenie na miejscu to centralny punkt łańcucha dostępności, który obejmuje wszystkie aspekty związane z przebywaniem w danym miejscu. To tutaj tworzy się pierwsze wrażenie, a także kształtuje ogólna opinia o dostępności obiektu lub wydarzenia. Aby zapewnić, że każdy odwiedzający czuje się komfortowo i ma równe szanse na korzystanie ze wszystkich oferowanych usług, należy zwrócić uwagę na szereg czynników.
Architektura i projektowanie
Dostępność wejść: wszystkie wejścia do budynku powinny być łatwo dostępne, bez barier architektonicznych, takich jak wysokie progi czy wąskie drzwi.
Ścieżki komunikacyjne: ścieżki prowadzące do różnych pomieszczeń powinny być szerokie, dobrze oświetlone i wolne od przeszkód. Powinny być również odpowiednio oznaczone, aby ułatwić orientację.
Toalety: toalety powinny być dostosowane do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, zapewniając odpowiednią przestrzeń manewru, uchwyty, podłogi antypoślizgowe i odpowiednie wyposażenie. Pożądaną praktyką jest również wyposażenie obiektu w komfortkę (Przewijamy Polskę, 2024).
Windy: w budynkach wielopoziomowych niezbędne są windy, które są łatwo dostępne i odpowiednio oznaczone.
Oznakowanie: wszystkie oznaczenia powinny być czytelne, kontrastowe i umieszczone na odpowiedniej wysokości. Należy również pamiętać o oznakowaniu w języku Braille’a, najlepiej w powiązaniu z systemami udźwiękawiającymi takimi jak na przykład Totupoint.
Wyposażenie
Meble: meble powinny być stabilne, łatwe do przesuwania i dostosowane do różnych potrzeb użytkowników. Należy unikać niskich stolików i krzeseł bez podłokietników.
Sprzęt audiowizualny: systemy nagłośnienia i wyświetlacze powinny być dostosowane do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Należy zapewnić możliwość korzystania z pętli indukcyjnych oraz możliwość wyświetlania napisów.
Oświetlenie: oświetlenie powinno być odpowiednio dobrane, aby zapewnić odpowiednią widoczność i uniknąć oślepiania.
Informacja
Dostępność informacji: wszystkie informacje o obiekcie powinny być dostępne w różnych formatach, takich jak duży druk, Braille, prosty język oraz w wersji elektronicznej.
Oznakowanie dla osób niewidomych i słabowidzących: należy stosować oznakowania wypukłe, takie jak ścieżki prowadzące, pola uwagi, ale również oznaczenia kontrastowe i tablice informacyjne.
Usługi
Personel: pracownicy obiektu powinni być przeszkoleni w zakresie obsługi osób z niepełnosprawnościami i gotowi udzielić niezbędnej pomocy.
Asystenci: należy umożliwić wejście do obiektu osobom towarzyszącym, takim jak asystenci lub przewodnicy.
Psy asystenci: psy wspomagające osoby z niepełnosprawnościami powinny być dopuszczone do wszystkich pomieszczeń w obiekcie.
Wynajem sprzętu: możliwość wypożyczenia sprzętu, takiego jak wózki, balkoniki czy krzesełka, może znacznie ułatwić korzystanie z obiektu i ułatwić udział w wydarzeniach.
Wydarzenia i aktywności
Dostępność wydarzeń: wszystkie wydarzenia organizowane w obiekcie powinny być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Należy zapewnić odpowiednie oznakowanie, tłumaczenia na język migowy oraz możliwość uczestnictwa w wydarzeniach online.
Adaptacja materiałów: materiały informacyjne dotyczące wydarzeń powinny być dostępne w różnych formatach, aby każdy mógł się z nimi zapoznać.
Dostępny powrót z miejsca wydarzenia
Powrót do domu to etap, który często bywa pomijany w rozważaniach na temat dostępności, a jednak ma ogromny wpływ na całościowe doświadczenie użytkownika. To właśnie w tym momencie utrwalają się wrażenia związane z wizytą, a ewentualne problemy mogą zniweczyć pozytywne emocje związane z pobytem w danym miejscu.
Co to oznacza w praktyce?
Bezpieczny i komfortowy powrót: należy zapewnić, że osoby opuszczające obiekt mają możliwość bezpiecznego i komfortowego powrotu do swoich domów lub środków transportu.
Dostępność transportu: w przypadku miejsc położonych z dala od komunikacji publicznej, warto rozważyć możliwość zorganizowania transportu dla osób z różnymi potrzebami.
Informacje o transporcie: należy zapewnić aktualne informacje o rozkładach jazdy, przystankach i trasach komunikacji publicznej.
Oświetlenie: dobrze oświetlone drogi dojazdowe i parkingi zwiększają bezpieczeństwo osób poruszających się po zmroku.
Oznakowanie: jasne i czytelne oznakowanie wskazujące drogę do wyjść i parkingów jest niezwykle ważne.
Miejsca odpoczynku: w przypadku dłuższych podróży warto zapewnić miejsca odpoczynku, gdzie osoby mogą odpocząć przed dalszą drogą.
Włączenie Użytkowników
Kluczowym elementem tworzenia miejsc dostępnych jest konsultacja z osobami z niepełnosprawnościami. Ich doświadczenia i potrzeby powinny stanowić podstawę projektowania i wprowadzania zmian.
Łańcuch dostępności na placu zabaw: tworzenie przestrzeni dla wszystkich
W ramach tego artykułu przeanalizujemy jedno z często odwiedzanych miejsc w przestrzeniach publicznych, które jednak nie jest odpowiednio obwarowane przepisami dotyczącymi dostępności dla osób z różnymi potrzebami. Wprawdzie zmiany wprowadzone przez Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zmieniają niektóre podpunkty i poruszają zagadnienia dostępności. Jednak jedynie w niewielkim stopniu i bez podawania konkretów.
Plac zabaw to więcej niż tylko miejsce do zabawy. To przestrzeń społeczna, która powinna być dostępna dla wszystkich, niezależnie od ich umiejętności czy stopnia sprawności. Koncepcja łańcucha dostępności pozwala nam spojrzeć na plac zabaw jako na system, w którym każdy element, od podejmowania decyzji o wizycie po powrót do domu, ma znaczenie.
Pierwszym ogniwem łańcucha dostępności jest decyzja o odwiedzeniu placu zabaw. Rodzice dzieci z niepełnosprawnościami często zadają sobie pytania: Czy moje dziecko będzie mogło bezpiecznie się bawić? Czy znajdzie tam odpowiednie urządzenia? Czy będzie mogło uczestniczyć we wspólnej zabawie z innymi dziećmi? Aby odpowiedzieć na te pytania, potrzebują rzetelnych informacji. Dlatego tak ważne jest, aby informacje o placu zabaw były łatwo dostępne, jasne i szczegółowe. Powinny zawierać informacje o:
Dostępności: Czy plac zabaw jest przystosowany dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności?
Wyposażeniu: Jakie urządzenia znajdują się na placu zabaw? Czy są one dostosowane do różnych potrzeb?
Bezpieczeństwie: Jakie środki bezpieczeństwa zostały podjęte, by zapewnić bezpieczeństwo i komfort na placu zabaw? (np. oświetlenie lub odpowiednie ogrodzenie)
Dodatkowych usługach: Czy są dostępne toalety, miejsca do odpoczynku?
Dodatkowo według danych Eurostatu – w Polsce co piąte dziecko w wieku przedszkolnym spędza z dziadkami ponad 30 godzin tygodniowo (ponad 30 proc. dzieciaków jest regularnie pod opieką dziadków) co oznacza, że myślenie o dostępności placów zabaw to nie tylko kwestia dostępności dla dzieci z niepełnosprawnościami, ale również często ich opiekunów.
Tablica informacyjna o aktywnościach nie czyni parku inkluzywnym. Podobnie specjalna konstrukcja dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową podkreśla różnice, oddziela zamiast łączyć. Inkluzywny plac zabaw ma za zadanie zachęcać do wspólnej zabawy, odkrywać podobieństwa pomimo różnic i dzielić się doświadczeniami. Celem jest stworzenie przestrzeni, które nikogo nie wykluczają. Wspólna zabawa, która bywa opisywana również jako "wspólne działania", może być jednym ze sposobów, w jaki dzieci mogą doświadczyć integracji (Whiteford i Pereira 2012).
Kolejnym ważnym elementem jest zapewnienie łatwego dostępu do placu zabaw. Dobra komunikacja publiczna, odpowiednio oznakowane ścieżki i miejsca parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami są kluczowe. Projektując i realizując place zabaw należy zwrócić szczególną uwagę na:
Nawierzchnię, która powinna zapewniać bezpieczeństwo i równy dostęp. Projektując nawierzchnie należy unikać śliskich lub nierównych powierzchni, które mogą utrudniać poruszanie się osobom z niepełnosprawnościami.
Zróżnicowanie urządzeń, które będą odpowiadały potrzebom dzieci w różnym wieku i o różnych umiejętnościach.
Przestrzeń do odpoczynku, taką jak miejsca do siedzenia, piknikowania czy po prostu odpoczynku. Projektowane ławki, stoliki czy leżaki powinny być dostępne dla wszystkich.
Częstym błędem jest myślenie wyłącznie o użytkownikach wózków i ignorowanie dzieci z innymi ograniczeniami motorycznymi, sensorycznymi (wzrok, słuch) czy intelektualnymi.
Wyzwaniem inkluzywnych parków jest zapewnienie każdemu dziecku odpowiedniego wsparcia i wyzwań, jakie oferuje cały plac zabaw, bez konieczności korzystania z tych samych elementów w ten sam sposób przez każdego.
Wspólna zabawa rozwija umiejętności sensoryczne, motoryczne, poznawcze i emocjonalne wszystkich dzieci, niezależnie od niepełnosprawności. Jest to niezwykle istotne szczególnie biorąc pod uwagę dane, które mówią o ponad 85% dorosłych osób z niepełnosprawnościami, które przyznały, że straciły pracę z powodu braku odpowiednich kompetencji społecznych. (Elksnin, 2001)
Każdy inkluzywny park lub plac zabaw powinien:
Być zaprojektowany zgodnie z kryteriami uniwersalnego projektowania, z dostępnymi aktywnościami na poziomie gruntu lub w przypadku braku możliwości równego dostępu poprzez rampy, platformy przejściowe itp.
Zapewniać doświadczenia sensoryczne.
Oferować użytkownikom różne poziomy trudności, aby każdy mógł wybrać poziom, który mu odpowiada lub który chce pokonać.
Mieć wysoką wartość zabawową, być atrakcyjny i ekscytujący.
Wybierać elementy, które zachęcają do kontaktu, komunikacji, interakcji społecznej, współpracy, rozwoju poznawczo-werbalnego, percepcji wzrokowej, słuchowej i dotykowej, ogólnej motoryki (równowaga, siła, zwinność) i drobnej motoryki (koordynacja ręka-oko), kreatywność i emocje.
Przykładowe urządzenia zabawowe
W szczególności można zastosować np.
· tematyczne zabawki pobudzające fantazję i elementy gier (jak na przykład telefon rurowy, statki czy tablice),
· bujak grupowy z różnymi rodzajami siedzeń zapewniającymi więcej lub mniej wsparcia (płaski, dla niemowląt, z uprzężą, hamak – bocianie gniazdo itp.)
· karuzelę z platformą wejściową, która ma wystarczająco dużo miejsca. by korzystać z niej na wózku, a także siedząc lub stojąc,
· zestawy zabawowe z obiektami dostępnymi z poziomu gruntu lub dostępnymi poprzez rampy.
Przestrzeń odpoczynku
Inkluzywne place zabaw to coś więcej niż elementy zabawowe, to także przestrzeń na świeżym powietrzu, tworząca przytulne miejsce, w którym ludzie czują się komfortowo i bezpiecznie. Dlatego ważne jest zaprojektowanie dostępnych miejsc wypoczynkowych dla dzieci i ich opiekunów, w celu odpoczynku i regeneracji sił. Te miejsca wypoczynkowe nie mogą naruszać obszarów komunikacyjnych i zaleca się ich lokalizację w miejscach z dobrą widocznością na elementy zabawowe.
Tworzenie inkluzywnych placów zabaw to proces wymagający kompleksowego podejścia. Łańcuch dostępności pozwala nam zobaczyć, że dostępność to nie tylko kwestia fizycznego dostępu do urządzeń, ale także zapewnienie odpowiednich informacji, stworzenie przyjaznej atmosfery i umożliwienie pełnego uczestnictwa w zabawie.
Źródła:
· Arfé, Barbara; Lucia Mason & Inmaculada Fajardo. (2017) “Simplifying informational text structure for struggling readers.” Reading and Writing 31, p. 2191-2210
· Elksnin, N., & Elksnin, L. K. (2001). Adolescents with disabilities: The need for occupational social skills training. Exceptionality, 9(1-2), 91–105
· James, M. E., Jianopoulos, E., Ross, T., Buliung, R., & Arbour-Nicitopoulos, K. P. (2022). Children's Usage of Inclusive Playgrounds: A Naturalistic Observation Study of Play. International journal of environmental research and public health, 19(20), 13648.
· Wenger, Ines & Prellwitz, Maria & Lundström, U. & Lynch, Helen & Schulze, Christina. (2022). Designing inclusive playgrounds in Switzerland: why is it so complex? Children's Geographies. 21. 1-15. 10.1080/14733285.2022.2077093.
· Whiteford, Gail E., and Robert B. Pereira. 2012.“Occupation, Inclusion and Participation. „In Occupational Science: Society, Inclusion, Participation, 191–207. Chichester: Wiley-Blackwell
· ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROZWOJU I TECHNOLOGII 1) z dnia 27 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie2)
Comments